چالش کارآمدی و نسخه‌ی همدلی و هم‌زبانی دولت و ملت

نویسنده: محمدرضا یل

طبق قانون اساسی جمهوری اسلامی، یکی از وظایف رهبری، تعیین سیاست‌های کلی نظام و نظارت بر اجرای آن است. (1) نماد اصلی این سیاست‌ها، ابلاغ سیاست‌های کلی آموزش‌وپرورش و اقتصاد مقاومتی و از این قبیل موارد بوده است که برای دستگاه اجرایی و نظارتی کشور الزام قانونی نیز ایجاد می‌کند. در شعاع این وظیفه‌ی قانونی، می‌توان نام‌گذاری هر سال توسط رهبر معظم انقلاب را نیز در این چارچوب تعریف کرد.
نام‌گذاری هر سال توسط رهبر انقلاب با نگاهی به گذشته و آینده‌ی روند پیشرفت ایران اسلامی انجام می‌گردد. گاه مسئله‌ها و مانع‌تراشی‌های ارزشی و گاه تلنگرهای اجرایی توانسته‌اند اولویت‌دهی رهبر انقلاب را به خود جلب کنند و نام‌گذاری سال جدید را متأثر نمایند. سال امام علی (ع) یا پیامبر اعظم (ص) و یا حماسه‌ی حسینی در کنار سال عزم ملی و مدیریت جهادی و یا سال اصلاح الگوی مصرف، از رویکردهای متفاوت رهبری نظام اسلامی است که البته منوط به همان سال نبوده، بلکه هرکدام نشان‌دهنده‌ی بُعدی از الزامات پیشرفت همه‌جانبه‌ی جامعه‌ی اسلامی ایران است.
با توجه به شرایط سال‌های اخیر و ورود دشمن در عرصه‌ی جنگ اقتصادی و اعمال تحریم‌های همه‌جانبه بر نظام و مردم ایران، شاهد تأثیر این جهت‌گیری دشمن در سوگیری‌های رهبر انقلاب، چه در ابلاغ سیاست‌های اقتصاد مقاومتی به‌عنوان راهکار عبور از مانع‌تراشی‌های دشمن و چه نام‌گذاری سال‌ها در چند سال اخیر، بوده‌ایم. نام‌گذاری چند سال اخیر و توجه به پارامترهای اقتصادی و اجرایی، مؤید تأکید ویژه‌ی ایشان به این حوزه و فوریت حرکت در زمینه‌های اقتصادی است.
در شرایطی که نظام اسلامی توانسته است از بحران مشروعیت و امنیت در دوره‌ی حیات خود با صلابت و سربلندی عبور کند و در مقابل شبهات و هجمه‌های ارزشی و ایدئولوژیک به سطح بالایی از نهادینگی مشروع در سطح جامعه دست یابد، دشمنان خارجی و بدخواهان داخلی با وجود عجز در به بحران کشیدن انقلاب اسلامی در حوزه‌ی اندیشه، این‌بار سعی دارند در حوزه‌ی مطالبات معیشتی، کارآمدی نظام جمهوری اسلامی را خدشه‌دار کنند و با استفاده از حربه‌ی تحریم و اخلال در امور اجرایی، با ایجاد نوعی نارضایتی اجتماعی، به‌نحوی ساختار سیاسی موجود را ناکارآمد جلوه دهند و در گام بعد، اندیشه و ارزش‌های انقلاب اسلامی را مسبب بروز مشکلات نشان دهند و هدف اصلی خود در برچیدن جمهوری اسلامی را عملی نمایند.
رهبر معظم انقلاب علاوه بر تصریح بر شکست تحریم‌ها، این اتفاق را به‌نوعی فرصت قلمداد می‌کنند و می‌فرمایند:
«آن‌ها گفتند تحریم‌های هوشمند یا تحریم‌های فلج‌کننده، اما می‌بینیم که این تحریم‌ها نه آن‌چنان هوشمند بود، نه فلج‌کننده بود. خب، همین تحریم‌ها موجب شد که در بسیاری از چیزهایی که خودکفایی نداشتیم، به خودکفایی برسیم، تحرک خوبی را در زمینه‌های علمی به وجود بیاوریم، کارهای بزرگی را در زمینه‌ی تولیدات صنعتی و نظامی و غیرنظامی در کشورمان شاهد باشیم و به راه‌های گوناگونی برای اینکه این تحریم را خنثی کنیم، برسیم.» (2)
بدون تعصب و شعارزدگی باید گفت با توجه به هدف‌گذاری تحریم‌کنندگان در فلج کردن اقتصاد کشور، این برنامه‌ریزی همچون بسیاری از برنامه‌های دشمنان نتوانسته است اهداف خود را محقق کند، اما این به معنی عبور از مشکلات ناشی از تحریم و آسیب‌پذیری اقتصادی ما نخواهد بود. سلسله اقدامات متناسب در شرایط موجود در قالب سیاست‌های مقاومتی مؤید مشکل‌آفرینی دشمن در این عرصه و عزم جدی رهبر فرزانه‌ی نظام اسلامی جهت عبور از این مانع بزرگ است.
یکی از اصول بنیادین و زمینه‌ساز تحقق اقتصاد مقاومتی، تلاش برای مردمی کردن اقتصاد است. تاریخ انقلاب اسلامی نشان داده است در هر برهه‌ای، مردم در حل مشکلات و مسائل وارد شده‌اند، معضلات با سرعت بیشتری حل شده و عبور از بحران‌ها امکان‌پذیر شده است. بند اول ابلاغیه‌ی اقتصاد مقاومتی نیز به این موضوع اختصاص یافته است. در این بند، این‌گونه به مشارکت آحاد مردم اشاره شده است: تأمین شرایط و فعال‌سازی کلیه‌ی امکانات و منابع مالی و سرمایه‌های انسانی و علمی کشور به‌منظور توسعه‌ی کارآفرینی و به حداکثر رساندن مشارکت آحاد جامعه در فعالیت‌های اقتصادی با تسهیل و تشویق همکاری‌های جمعی و تأکید بر ارتقای درآمد و نقش طبقات کم‌درآمد و متوسط. (3)
نام‌گذاری سال جدید با عنوان «دولت و ملت، همدلی و هم‌زبانی» در این راستا قابل تفسیر است. اشاره به یکی از بسترهای تحقق اقتصاد مقاومتی و درخواست از آحاد جامعه برای همراهی با دولت و دستگاه اجرایی، عبور از شرایط موجود را ممکن خواهد کرد. نکته‌ی مهم در شعار امسال، توجه به دو سطح همدلی و هم‌زبانی است. هم‌زبانی مردم و دولت که جنبه‌ی روانی و ظاهری دارد، موجبات تلطیف فضای اقتصادی و کاهش تأثیر حربه‌های دشمن در تفرقه‌اندازی بین جامعه و مسئولین را فراهم می‌‌کند و در پیشگاه ناظران منطقه‌ای و بین‌المللی، مانوری غیرت‌مدارانه را به نمایش خواهد گذاشت.
از طرفی توجه به همدلی، همکاری مردم و دولت در عرصه‌های اجرایی را مدنظر قرار می‌دهد. در این عرصه، شعار به‌تنهایی کافی نیست و اگر با اقدام عملی مردم و دولت همراه نگردد، آسیب‌هایی نیز به‌همراه خواهد داشت. مردم نجیب ایران همان‌طور که با متانت خاص خود حاشیه‌های اجتماعی ناشی از تحریم را دامن نزدند، باید با همکاری بیشتر، زمینه‌ی شکوفایی اقتصادی و عبور از مشکلات را فراهم آورند. البته سوی دیگر این همدلی و هم‌زبانی مربوط به دولت است. به همین جهت، او نیز باید در جهت همدلی با مردم گام‌هایی بردارد. به‌طور کلی، باید گفت در صورت تحقق این امر، زمینه‌ی مشکل‌آفرینی در حوزه‌ی کارآمدی، کاهش می‌یابد و فرصت برای خیزش بزرگ فراهم می‌شود.
جهت درک بهتر اهمیت همراهی مردم و دولت برای عبور از مشکلات و فعال کردن ظرفیت مردم ایران، می‌توانیم بیانات رهبر انقلاب در پیام نوروزی ایشان را مورد بررسی قرار دهیم. ایشان در این رابطه می‌فرمایند:
«آنچه در این ساعت مایلم به ملت عزیزمان عرض کنم، این است که این ظرفیت عظیم و مهم دست‌یافتنی است، ولی شروطی دارد. یکی از مهم‌ترین شروط عبارت است از همکاری‌های صمیمانه‌ی میان ملت و دولت. اگر این همکاری صمیمانه از دو سو شکل بگیرد، یقیناً همه‌ی آنچه جزء آرزوهای ماست، دست‌یافتنی است و آثار آن را مردم عزیزمان به چشم خواهند دید. دولت، کارگزار ملت است و ملت، کارفرمای دولت است. هرچه بین ملت و دولت صمیمیت بیشتر و همکاری بیشتر و همدلی بیشتری باشد، کارها بهتر پیش خواهد رفت. باید به یکدیگر اعتماد کنند؛ هم دولت ملت را به معنای واقعی کلمه قبول داشته باشد و ارزش و اهمیت و توانایی‌های ملت را به‌درستی بپذیرد، هم ملت به دولت که کارگزار کارهای اوست، به معنای حقیقی کلمه اعتماد کند... لذا به نظر من، امسال را باید سال همکاری‌های گسترده‌ی دولت و ملت دانست. من این شعار را برای امسال انتخاب کردم: دولت و ملت؛ همدلی و هم‌زبانی. امیدواریم این شعار در عمل تحقق پیدا کند و هر دو کفه‌ی این شعار، یعنی ملت عزیزمان، ملت بزرگمان، ملت با همت و با شجاعتمان، ملت بصیر و دانایمان و همچنین دولت خدمتگزار بتوانند به این شعار به معنای حقیقی کلمه عمل بکنند و آثار و نتایج آن را ببینند.» (4)
مدل مردمی کردن راه‌حل‌های اجتماعی که نقش کلیدی در پیروزی انقلاب داشت و همچنین توانست نظام و جامعه‌ی ایران را از بحران‌های امنیتی و تحمیل هشت سال جنگ سربلند بیرون آورد، امروز نیز در قالب نهضتی مردمی می‌تواند راهگشای معضلات اقتصادی ایران باشد. رهبر انقلاب بعد از بدیل‌سازی در مقابل تحریم و رویکرد سازش در قالب سیاست‌های اقتصاد مقاومتی، سعی دارند با بسیج مردمی و گستراندن مسئله‌ی اقتصاد کشور در بین تک‌تک افراد جامعه، بار دیگر از این مدل برای عبور از مشکلات استفاده نمایند. توجه به خرید کالای ایرانی و فرهنگ‌سازی در این رابطه و ایجاد حس مسئولیت عمومی در قبال تولید داخلی را می‌توان از مصادیق این موضوع قلمداد کرد که در بیانات ایشان در حرم رضوی نیز مورد اشاره قرار گرفت.

پی‌نوشت‌ها:

1. اصل یکصدوده قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
2. بیانات در دیدار رئیس‌جمهوری و اعضای هیئت‌دولت 6 شهریور 90.
3. ابلاغیه‌ی سیاست‌های اقتصاد مقاومتی، 30 بهمن 1392.
4. پیام نوروزی به‌مناسبت آغاز سال 94.

منبع: راسخون

کار فرهنگی در منظر رهبر معظم انقلاب

نویسنده: جواد نوائیان رودسری

اصلاح جامعه بدون اصلاح فرهنگ آن میسر نیست. تلاش‌های اقتصادی و اجتماعی زمانی می‌توانند شاهد مقصود را در آغوش بگیرند که الزامات مورد نظر آنها در فرهنگ جامعه نهادینه شده باشد. ابعاد فرهنگ و تأثیر آن، بر خلاف باور برخی، به احداث مراکز آموزشی خلاصه نمی‌شود. گستره فرهنگ و کار فرهنگی از جزئی‌ترین فعالیت‌های فردی تا جدی‌ترین مسئولیت‌های اجتماعی کشیده شده‌است. به تعبیر رهبر معظم انقلاب «فرهنگ از اقتصاد هم مهمتر است.» [۱]

به همین دلیل ورود به عرصه فرهنگ و فعالیت‌های فرهنگی، به دلیل ابعاد گسترده آن، باید ورودی کارآمد، مداوم، همراه با مدیریت راهبری و در یک کلام حرکتی جهادی باشد. تعبیری که از سوی مقام معظم رهبری بارها مورد استفاده قرار گرفت و نهایتاً سال ۱۳۹۳ با آن نامگذاری شد. «واقع قضیّه این است که کارزار فرهنگى از کارزار نظامى اگر مهم‌تر نباشد و اگر خطرناک‌تر نباشد، کمتر نیست؛ این را بدانید؛… واقعاً یک میدان کارزار است اینجا»[۲] چنین راهبرد ویژه‌ای نیازمند طرح یک مختصات خاص برای فعالیت‌های فرهنگی است. بدون در نظر گرفتن نیازها و لوازم مورد نیاز برای فعالیت‌های فرهنگی، نمی‌توان به پایان مطلوب آن‌ها دل بست. به همین دلیل جا دارد به شناخت ویژگی‌های کار فرهنگی مطلوب در بیان مقام معظم رهبری بپردازیم و به این پرسش مهم و اساسی پاسخ دهیم که اصولا برای توفیق در فعالیت‌های فرهنگی به چه لوازمی نیاز داریم؟ از چه موانعی باید بگذریم؟ و باید مراقب چه پرتگاه‌هایی باشیم؟

 

مراقب رخنه‌های فرهنگی باشید

ده‌ها سال است که ایرانیان با معضلی به نام غربزدگی روبه‌رو هستند. انقلاب اسلامی ایران در واقع تقابلی جدی با رویکرد وابسته‌ساز غربگرایان، در همه جوانب آن، به غرب بود. برخی معتقد بودند برای پیشرفت باید از فرق سر تا انگشت پای ایرانی، رنگ و بوی فرنگی بگیرد. با وجود پیروزی انقلاب اسلامی و مبارزه بی‌امان با پدیده شوم تهاجم فرهنگی، امروزه با رخنه‌های متعدد فرهنگی روبه‌رو هستیم. نماد بارز رخنه فرهنگی، استحاله ارزشهایی است که با وجود صبغه‌های اعتقادیِ اسلامی و ایرانی، باید با لعاب تازه‌ای از فرهنگ غربی، به بیماری کشنده استحاله فرهنگی مبتلا شوند. در حقیقت ارائه ارزش‌های ضد دینی و ضد ایرانی، با قالبی ظاهراً موجه، به طالبان آن، فاجعه‌ای است که این روزها در جریان است. برخی به بهانه صدور ارزش‌های انقلابی و با ادعای تلاش برای مقابله با تهاجم فرهنگی، به دنبال ایرانیزه و اسلامیزه کردن تعابیری هستند که اصالتاً در برابر ارزش‌های ملی و مذهبی ما قرار دارند. مفهوم هزار وجه آزادی یکی از این دامهای مخوف و هراس‌انگیز است. برخی از افراد هر نوع حساسیت نسبت به فعالیت‌های ضدفرهنگی را، محدود کننده آزادی می‌دانند و مدعی‌اند، آزادی یکی از ستون‌های بی‌بدیل شکل‌گیری انقلاب اسلامی است. به تعبیر مقام معظم رهبری:

 «آزادی غیر از ولنگاری است؛ آزادی غیر از رهاسازی همه‌ ضابطه‌ها است. آزادی ــ که نعمت بزرگ الهی است ــ خودش دارای ضابطه است؛ بدون ضابطه، آزادی معنی ندارد… اینکه ببینیم کسانی با استفاده از هنر، با استفاده از بیان، با استفاده از ابزارهای گوناگون، با استفاده از پول، راه مردم را بزنند، ایمان مردم را مورد تهاجم قرار بدهند، در فرهنگ اسلامی و انقلابی مردم رخنه ایجاد کنند، ما بنشینیم تماشا کنیم و بگوییم که آزادی است، این جور آزادی در هیچ جای دنیا نیست!» [۳]

درک عمیق مفاهیم فرهنگی، هم برای مردم و هم برای مسئولان، می‌تواند ضمن بالا بردن هوشیاری آن‌ها، از رخنه‌های فرهنگی جلوگیری کند و این خود یکی از مهمترین ویژگی‌های یک فعالیت فرهنگی صحیح است.

 

شاه راه فرهنگ اسلامی- ایرانی

کار فرهنگی در قالب به اصطلاح هیئتی آن، فرجام مناسبی نخواهد داشت. در حالت بسیار خوشبینانه، بدون شناختن ابعاد کار فرهنگی و اهداف مورد نظر آن، با هرز رفتن و نابود شدن سرمایه‌های مادی و معنوی، بدون هیچ تغییر مطلوبی، روبه‌رو خواهیم شد. برخی به بهانه توصیه و نقد، هویت و اعتقادات بنیادین مردم ایران را به سخره می‌گیرند و نام آن را نقد و نقادی فرهنگی می‌گذارند. غافل از این که نقد و نقادی، خود نیازمند آداب و فرهنگ ویژه است. به تعبیر مقام معظم رهبری:

«من در مورد تذکّرات، معتقدم باید با منطق محکم و با بیان روشن، نقطه نظرات صحیح را ارائه بدهند. با تهمت‌زنی و جنجال‌آفرینی، بنده موافق نیستم؛ با تکفیر کردن و متهم کردن این و آن، بنده موافق نیستم.»

نادیده گرفتن خطوط انقلاب اسلامی و هویت اصلی ملت ایران، تحقیر اخلاق ایرانی و فرهنگ اسلامی و مقایسه‌ای احساسی و توام با لاابالی‌گری، زمینه سست شدن عزم راسخ ملی و توسعه بیماری سرطانی تردید را در میان مردم به وجود خواهد آورد. در چنین حالتی ضربه‌پذیری فرهنگ عمومی، که در میان غبار تردید حالتی مضاعف به خود گرفته‌است، راه را برای نفوذ فرهنگ بیگانه و از خود بیگانگی فرهنگی هموار خواهد کرد. بنابراین دفاع از هویت ایرانی و اسلامی و حفظ و ترویج ارزش‌های آن، می‌تواند یکی از مهمترین اهداف هر فعالیت فرهنگی باشد.

 این مسئله موضوعی است که از سوی مقام معظم رهبری به عنوان یک راهبرد در سال ۱۳۹۳، مورد تاکید قرار گرفته‌است.

 

کار فرهنگی، نیازمند عزم ملی است

بدیهی است که چنین امر مهمی نیازمند حرکتی جهادی و انقلابی است. فرهنگ عمومی ما در سال‌های اخیر دستخوش نابسامانی‌های فراوان بوده‌است. این نابسامانی بیش از هرچیزی ریشه در ناآگاهی دارد. احیای سنت امر به معروف و نهی از منکر در حوزه فرهنگ می‌تواند پشتوانه محکمی برای این هدف مقدس باشد. رویکرد مسئولان در این عرصه باید مبتنی بر استفاده از نقد و نظر کسانی باشد که به دلیل ارتباط دائمی و مستمر با مسائل فرهنگی، آسیب‌ها و ضعف‌های آن را می‌شناسند و قادرند نوری را فراراه مسئولان برای رسیدن به نتیجه مطلوب روشن کنند. احساس استغنا از نظر فعالان دلسوز فرهنگی، سم مهلکی است که مسئولان را به وادی ناکجا آباد خواهد کشاند. این موضوع مطلبی است که از سوی رهبر معظم انقلاب نیز مورد تأکید قرار گرفته‌است:

«اعتقاد من این است که مجموعه‌ انقلابی کشور ـ که بحمدالله تعداد بی‌شماری از آنها در بین جوان‌های ما، در بین صاحب‌نظران ما، اساتید ما، بزرگان ما، تحصیل‌کرده‌های ما حضور دارند ـ می‌توانند با منطقِ محکم وارد میدان بشوند، نقّادی کنند. نقاط ضعف را و نقاط منفی را به رخ ما مسئولان بکشانند. گاهی می‌شود که مسئول، متوجّه نیست چه دارد می‌گذرد در متن جامعه، اما آن جوان در متن جامعه است، او می‌فهمد؛ آن عزم ملّی و مدیریّت جهادی که عرض کردیم در زمینه‌ فرهنگ، این است.»

پی‌نوشت‌ها:

[۱]. سخنرانی در حرم مطهر امام رضا (علیه السلام)، ۹۳/۱/۱

[۲]. در دیدار اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی، ۹۲/۹/۱۹ 

[۳]. همان

منبع: پایگاه تخصصی الگو شناسی